* Tập sách mới của chị, Những gương mặt - Những câu thơ có phải là tin báo chị sẽ trở lại văn đàn?
- Câu hỏi này khiến tôi nhớ tới một câu thơ của nhà thơ Thanh Nguyên: “Anh không ra đi mà như người trở lại”. Ranh giới của sự ra đi - trở lại này nhiều khi khá mơ hồ. Quả thực, có lúc tôi đã muốn hoàn toàn rời xa cái văn đàn ấy. Tôi đã trồng một vườn lan lớn. Ngày xưa, khi đi tản cư, đi sơ tán về các vùng quê, tôi đã học được nhiều thứ. Tôi có thể đi cấy, đi gặt, đập lúa, giã gạo, tát nước (cả gàu sòng và gàu giai)... Thành ra, bón phân, tưới nước, bắt sâu cho lan không có gì là vất vả đối với tôi. Tôi đã quên đi nhiều thứ bên ngoài. Thế nhưng sách thì không thể quên, không thể rời xa. Tôi rất mê sách. Hồi nhỏ có lần tôi bị phạt vì vẽ lung tung khi cô giáo đang giảng bài. Cô giáo nghĩ tôi rất buồn nên cô có phần ngạc nhiên và bực mình khi thấy tôi vẫn ôm sách đọc say sưa, chẳng có vẻ lo nghĩ gì cả. Sách chính là mối liên hệ máu thịt giữa một con người với đời sống văn học. Thành
| “Viết văn là công việc của một người. Còn Hội Nhà văn phải thực sự là một hội nghề nghiệp, một nghiệp đoàn của những người viết văn. Hội phải tự lo kinh phí để hoạt động, và Hội phải có trách nhiệm bảo vệ nhà văn cùng thành quả lao động của họ” – Nhà thơ Ý NHI |
* Trong phần Những gương mặt, người đọc nhận ra một Ý Nhi viết chân dung văn học rất riêng, bởi những mối quan hệ, cách nhìn nhận của chị về những văn nghệ sĩ khác…
- Những gương mặt chỉ là những kỷ niệm tôi còn lưu giữ ở những người tôi yêu mến nhất. Ở góc độ chân dung thì đây chỉ mới là phác thảo. Nhờ công việc biên tập ở NXB Hội Nhà văn suốt mấy chục năm mà tôi gặp gỡ và quen biết nhiều. Tôi nghĩ tôi là một biên tập viên tốt. Tôi chấp nhận được nhiều khuynh hướng, nhiều giọng điệu. Tôi thích cái mới. Tôi cũng thật sự tôn trọng người viết. Tôi chưa bao giờ dám tự ý cắt bỏ, sửa chữa câu chữ của các tập thơ mà tôi biên tập. Tôi nghĩ, chính những điều đó khiến bạn bè văn nghệ, nhất là các nhà thơ, hay đến chỗ tôi.
Sau này, khi vào Sài Gòn làm việc tại chi nhánh miền Nam của NXB, tôi đã chủ trương in lại các tập thơ của phong trào Thơ mới (vốn đã vắng bóng từ lâu), hồi ký của Vũ Hoàng Chương, Mưa Nguồn của Bùi Giáng... Sau khi những tác phẩm này ra đời, nhiều anh chị nhà văn miền Nam trước 1975 cũng thường đến chỗ tôi chơi. Tôi cũng muốn in lại tác phẩm của các anh chị này nhưng khó quá. Tôi đã photo toàn bộ tác phẩm của chị Nguyễn Thị Thụy Vũ gửi ra Hà Nội. Họ bảo tôi chờ. Tôi chờ mãi cho đến lúc nghỉ hưu vẫn chưa được trả lời. Tôi quen biết nhiều nhưng thân thiết thì ít. Trong bài Tiểu dẫn viết năm 1984, tôi đã viết: “Tôi rất ít bạn. Đôi khi tôi mất họ vì một lẽ nào đó. Ngoài ba mươi tuổi tôi không tìm thêm bạn mới và không thường giao du với các đồng nghiệp”. Nghe có vẻ khắc kỷ nhưng sự thực là vậy.
* Chị có định viết tiếp những chân dung văn học khác không, bởi chị công tác ở Hội Nhà văn và biết rất rõ về Hội?
- Có lần, nhà văn Tô Hoài cười cười hỏi tôi: “Thế nào, bây giờ cô thấy trụ sở Hội Nhà văn ra sao?”. Tô Hoài có ý nhắc đến mấy câu thơ trong bài thơ Phố Nguyễn Du mà tôi viết khi còn làm việc ở nơi khác và nhìn trụ sở Hội Nhà văn như một ngôi đền thiêng: “Trụ sở Hội Nhà văn/ Trước thềm mát một bóng thông/ Tôi thấy các nhà văn vào ra gặp gỡ...”. Tôi cười trừ, không đáp lời ông Phó tổng thư ký kiêm Bí thư Đảng đoàn Hội Nhà văn.
Lại một lần, tôi dắt xe vào 65 Nguyễn Du thì gặp cụ Nguyễn Tuân đang đứng ở sân. Tôi chào lí nhí cho phải phép, nên cụ không nghe thấy, tưởng là tôi không chào. Cụ nói to: “Chào Bà, bà có khỏe không?”. Tôi cũng đáp to: “Chào Bác. Cực khỏe...” rồi đi tiếp. Không hiểu sao, cụ gọi với theo: “Này bà, nói cực khỏe là khó chịu lắm đấy!”. Có lẽ tôi khó chịu thật, nhất là với các vị lãnh đạo Hội, từ nhiệm kỳ này đến nhiệm kỳ khác.
Mặc dù NXB ở cùng địa chỉ với Hội Nhà văn nhưng tôi chỉ thân với các chị làm việc ở văn phòng như chị Hiền, chị Bảo, cô Hà, cô Khánh... Trong bài thơ Khánh, tôi đã viết: “Giữa cái nơi người ta sống bám vào tên tuổi/ Khánh là người vô danh/ Giữa cái nơi người ta nói oang oang bao lời lẽ cao vời/ Khánh im lặng bước đi/ Lo sao cho ấm trà đừng sánh nước/ Giữa cái nơi người ta to nhỏ, thì thầm/ Mỗi sớm mai, Khánh nhẹ nhàng mở tung từng cánh cửa...”.
Tôi cũng không ít lần gây phiền phức cho các vị lãnh đạo Hội. Lúc thì tôi chất vấn họ về việc cách chức Tổng biên tập Báo Văn Nghệ, lúc lại từ chối tham gia ban Nhà văn trẻ và nói rõ: “Tôi không thể hợp tác với các anh”. Tôi lại còn cùng bạn bè đi thưa kiện khi phát hiện việc xây dựng câu lạc bộ văn học bị thất thoát tiền, khi biết một vị lãnh đạo khai man lý lịch... Chẳng có việc gì được giải quyết, được trả lời rõ ràng cả, kể cả việc tôi xin ra khỏi Hội. Tôi viết đơn đàng hoàng nhưng không ai trả lời. Vậy thì nên coi là tôi hiểu rõ Hội hay là tôi chẳng hiểu gì cả. Với tôi, chuyện này có vẻ tù mù lắm.
* Là một gương mặt tiêu biểu của các nhà thơ thế hệ chống Mỹ, chị có thể nói gì về thế hệ mình?
- Thế hệ chúng tôi gồm các nhà thơ sinh từ 1940-1950. Nghĩa là, tuổi trẻ của họ gắn liền với cuộc kháng chiến chống Mỹ. Thơ của họ là thơ của người ra trận, là lời ngợi ca cái anh hùng, cái cao cả. Có thể sau nhiều năm tháng, chịu sự sàng lọc của thời gian, những bài thơ còn lại của mỗi người không nhiều. Nhưng đó là một thế hệ đẹp.
* Chị có ý định góp phần mình vào văn học sử Việt Nam bằng một hồi ký văn học? Chị nhìn nhận thế nào về thể loại này, về tác giả Tô Hoài?
- Hoàn toàn không. Hồi ký là một thể loại ký đặc biệt. Nó đòi hỏi sự trung thực và tính chính xác rất cao. Tôi không đủ tự tin để làm việc này. Cát bụi chân ai và Chiều Chiều sẽ giá trị hơn nếu Tô Hoài không viết với một thái độ vô can như vậy. Ông ấy luôn là người giữ những trọng trách mà.
*Chị có chịu nhiều ảnh hưởng từ cha mình? Và từ chồng?
- Cha tôi và chồng tôi là những con người trung thực, nhân hậu. Họ cũng là những người sâu sắc, nghiêm cẩn trong nghiên cứu khoa học. Tôi chịu ảnh hưởng nhiều từ cách làm việc, cách sống của họ.
* Con dâu chị cũng là một họa sĩ nổi tiếng, vậy phụ nữ trong gia đình chị cân đối giữa việc nhà và việc sáng tác như thế nào?
- Chồng tôi tuyệt đối không làm việc nhà. Hồi mới cưới, tôi nhờ anh ấy đi sắp hàng mua dầu. Dầu thì không mua được mà tem phiếu thì bị mất cắp. Đó là lần duy nhất. Tuy vậy, tôi không gặp nhiều khó khăn vì làm thơ thì đâu cần nhiều thời gian, không gian. Con trai tôi hưởng gen của bố. Bằng vào kinh nghiệm của mình, tôi nghĩ, tranh của Đinh Ý Nhi đã được vẽ trong những khoảng thời gian vỡ vụn giữa bao nhiêu công việc của một người nội trợ có hai con còn nhỏ. Biết vậy nên tôi rất quý trọng con dâu.
* Chị có theo dõi tình hình văn học, báo chí hiện nay không? Và chị có thể nói gì?
- Tôi thường mua sách theo giới thiệu trên báo chí vì sách nhiều quá, không biết đâu mà lần. Tôi đọc sách văn học nước ngoài nhiều. Tôi cũng mua và đọc Tạ Duy Anh, Nguyễn Bình Phương, Hồ Anh Thái, Đoàn Minh Phượng, Lý Lan... Tôi còn một cách tiếp cận khác, đó là tham gia vào các ban giám khảo, ban thẩm định các cuộc thi thơ, giải thưởng thơ. Gần đây nhất là giải Lá Trầu, giải thơ Bách Việt. Tôi có ấn tượng với Trần Lê Sơn Ý, Lê Mỹ Ý, Trang Thanh, Từ Huy... Cảm giác của tôi là lạc quan.
* Chị đặt niềm tin vào điều gì trong cuộc sống này?
- Vào các cháu nội của tôi.
|
|
Ngô Thị Kim Cúc
Bình luận